Alexandrina Victoria van Hannover (Kensington Palace, Londen, 24 mei 1819 – Osborne House, Isle of Wight, 22 januari 1901) was koningin van het Verenigd Koninkrijk van 1837 tot 1901 en keizerin van Indië van 1877 tot 1901. Haar regeerperiode, met 63 jaar, zeven maanden en twee dagen een van de langste in de Britse geschiedenis, staat zowel in het Verenigd Koninkrijk als daarbuiten bekend als het Victoriaanse tijdperk, the Victorian era.

Kort overzicht[bewerken]

Hoewel Victoria de troon besteeg op een moment dat het Verenigd Koninkrijk al een constitutionele monarchie was, waar de koning/koningin zeer weinig politieke bevoegdheden had en zijn/haar invloed alleen kon uitoefenen via de minister-president (prime minister), groeide Victoria uit tot een zeer belangrijke symbolische figuur van haar tijd. Tijdens het Victoriaanse tijdperk kwam de Industriële revolutie op een hoogtepunt. Het was ook een periode van grote sociale, economische en technologische vooruitgang binnen het Verenigd Koninkrijk. Victoria's regeerperiode werd gekenmerkt door een grote uitbreiding van het Britse Rijk; tijdens deze periode bereikte het zijn hoogtepunt, onder haar regering was het Britse Rijk het grootste rijk uit de geschiedenis. Ze regeerde over gebieden in alle werelddelen.

Victoria, als telg van een bijna geheel Duitse stamboom, was de enige dochter van prins Eduard August, hertog van Kent en prinses Victoria van Saksen-Coburg-Saalfeld. Via haar vader was ze een kleindochter van koning George III en koningin Sophia Charlotte en daarmee een nicht van haar voorgangers, koning George IV en koningWillem IV. Via haar moeder was ze een nicht van Koning Leopold I van België.

Ze kreeg samen met haar man, Albert, negen kinderen en arrangeerde hun huwelijken. Uit die huwelijken werden tweeënveertig kleinkinderen geboren. Enkel dochterLouise bleef kinderloos. Haar kinderen en kleinkinderen gingen huwelijken aan die bijna alle Europese vorstenhuizen aan elkaar verbonden, ze kreeg daardoor de bijnaam the grandmother of Europe (de grootmoeder van Europa). Ze was de laatste vorst van Groot-Brittannië uit het Huis Hannover. Haar zoon en opvolger, koningEduard VII, was een vorst uit het Huis Saksen-Coburg en Gotha.

Achtergrond en vroege regering[bewerken]

Victoria was het enige kind van Eduard August, hertog van Kent (de vierde zoon van koning George III) en prinses Victoria van Saksen-Coburg-Saalfeld (een zuster van de latere Belgische koning Leopold I). Via haar moeder had ze een halfbroer en een halfzus: Karel (1804-1856) en Feodora (1807-1872). Haar eerste naam Alexandrinakreeg ze van tsaar Alexander I van Rusland. De Russische tsaar was namelijk een peetoom van Victoria. Andere peetooms en -tantes waren: de Prince Regent, prinsesCharlotte van het Verenigd Koninkrijk, een zus van haar vader, en haar grootmoeder aan moederskant Augusta van Reuss-Ebersdorf en Lobenstein, de hertogin vanSaksen-Coburg-Saalfeld. Haar jeugd was vrij roerig en de relatie tussen Victoria en haar moeder, de hertogin van Kent, was niet altijd gelukkig.

Willem IV, koning van het Verenigd Koninkrijk en Hannover stierf op 20 juni 1837 op 72-jarige leeftijd. Omdat hij en zijn oudere broers geen wettige mannelijke en vrouwelijke nakomelingen hadden gekregen werd Victoria de nieuwe koningin. In de ochtend van 21 juni, rond 6.00 uur werd zij wakker gemaakt door haar moeder. Zij vertelde Victoria dat William Howley, de aartsbisschop van Canterbury en Lord Conyngham naar haar toe waren gekomen om haar te spreken. Lord Conyngham vertelde Victoria dat haar oom, Willem IV, was overleden rond 2.00 uur in de morgen en dat zij de nieuwe koningin was. Haar kroning vond plaats op 28 juni 1838 in de Westminster Abbey. Koningin Victoria was de eerste monarch die Buckingham Palace te Londen permanent bewoonde.

Vanwege de Salische Wet die in Hannover van kracht was, werd Willem IV in Hannover opgevolgd door Victoria's oom, Ernst Augustus, de hertog van Cumberland en Teviotdale, als koning Ernst Augustus I van Hannover. Hij was de vijfde zoon van koning George III en koningin Charlotte. Omdat Victoria nog niet getrouwd was en ook nog geen kinderen had, werd Ernst Augustus bovendien troonopvolger in het Verenigd Koninkrijk. Dit bleef hij tot de geboorte van het eerste kind van Victoria in 1840.

Rond de tijd van haar troonsbestijging werd de Britse regering gedomineerd door de Whig Party. Die partij was al aan de macht, behalve voor korte tussenpozen, sinds 1830. Victoria liet zich grotendeels leiden door eerste minister William Lamb, Lord Melbourne, eveneens van de Whig Party. Lord Melbourne was een belangrijke figuur in het jonge leven van Victoria, zij hechtte veel waarde aan zijn adviezen. Sommigen verwezen zelfs naar Victoria als "Mrs. Melbourne". De Melbourne-regering zou echter niet lang aan de macht blijven want ze werd almaar impopulairder en had bovendien te kampen met aanzienlijke moeilijkheden met het regeren van de Britse koloniën, vooral tijdens de Opstanden van 1837 in Canada. Lord Melbourne diende zijn ontslag in nadat de radicalen en de Tories (aan beide partijen had Victoria op dat moment een hekel) hun krachten hadden gebundeld om een wetsvoorstel tegen te houden in het House of Commons, het Britse Lagerhuis.

De koningin gaf toen opdracht aan Robert Peel, een Tory, om een nieuwe regering te vormen. Maar dit resulteerde in de Bedchamber Crisis, in mei 1839. In die tijd was het gebruikelijk dat benoemingen in de koninklijke huishouding werden gebaseerd op het patronagesysteem (dat wil zeggen, dat de eerste minister leden van de koninklijke huishouding kon kiezen op basis van hun partij-loyaliteit). Vele hofdames van de koningin waren getrouwd met Whigs, maar Robert Peel wilde hen vervangen door echtgenotes van leden van de Tory-partij. Victoria was een fel tegenstander van de plannen van Robert Peel om deze hofdames te ontslaan. Met sommige hofdames had zij een sterke vriendschaps- en vertrouwensband opgebouwd. Zij zag deze vrouwen als vriendinnen en niet als leden van een ceremoniële instelling. Robert Peel vond dat hij niet kon regeren in het kader van de beperkingen die werden opgelegd door de koningin, en dus diende hij het ontslag in van zijn regering, zodat Lord Melbourne terug kon keren naar de Houses of Parliament.

Een andere belangrijke figuur in het vroege leven van de koningin was haar oom, Leopold I, de koning der Belgen. Hij was een jongere broer van haar moeder en de weduwnaar van Victoria's nicht, prinses Charlotte Augusta van Wales, de dochter van koning George IV en koningin Caroline. Via Leopold I was Victoria familie van Leopold II, de koning der Belgen (regering: 1865-1909) en Charlotte, de keizerin van Mexico, vrouw van Maximiliaan van Mexico. Ook was de douairière-koningin, Adelaide van Saksen-Meiningen, weduwe van koning Willem IV, een zeer grote steun en toeverlaat voor Victoria. Zij bezocht haar tante vaak in Bentley Priory te Harrow. Het was ook in Bentley Priory, waar koningin Adelaide stierf in 1849. Dit was een zeer grote schok voor Victoria. De naam van de douairière-koningin bleef voortleven in de naam van Victoria's oudste dochter, Victoria Adelaide Mary Louise.

Huwelijk en de eerste twee kinderen[bewerken]

Victoria maakte in 1836 voor het eerst kennis met haar neef, prins Albert van Saksen-Coburg en Gotha en was van hem gecharmeerd. Koning Willem IV had graag gezien dat Victoria zou trouwen met prinsAlexander der Nederlanden, tweede zoon van koning Willem II en koningin Anna Paulowna der Nederlanden. Ook haar neef George van Hannover, de hertog van Cambridge, vond koning Willem IV een goede huwelijkskandidaat. Ze schreef in haar dagboek: "Albert is buitengewoon knap, en zijn haar heeft ongeveer dezelfde kleur als het mijne, zijn ogen zijn groot en blauw, en hij heeft een mooie neus en een zeer zoete mond met mooie tanden, maar de charme van zijn aangezicht is zijn meningsuiting, die is uiterst verrukkelijk. Prins Alexander, daarentegen, is heel gewoon." Victoria koos dus resoluut voor prins Albert. Het huwelijk vond plaats op 10 februari 1840 in de Koninklijke Kapel van het St. James's Palace te Londen. De vader van Albert was een broer van Victoria's moeder. Beiden waren dus kleinkinderen van hertog Frans van Saksen-Coburg-Saalfeld. Het huwelijk werd gewenst door de wederzijdse ouders, maar ook door de beide partners zelf. Albert werd niet alleen de compagnon van de koningin maar ook haar belangrijke politieke adviseur. Op die manier vond zij een vervanger voor de dominante plaats die Lord Melbourne in haar jonge leven had gekregen. In het begin van het huwelijk ontstond er niettemin enige wrijving tussen de twee, omdat Albert een actieve rol wilde spelen in het landsbestuur. Dit geschil werd spoedig bijgelegd en het huwelijk groeide uit tot een groot succes.

Tijdens de eerste zwangerschap van Victoria, probeerde de achttienjarige Edward Oxford een moordaanslag te plegen op de koningin, terwijl zij samen met Prins Albert in een rijtuig zat tijdens een rijtoer door Londen. Edward Oxford slaagde erin om twee schoten te lossen, maar beide kogels raakten niet het doel van Oxford. Hij werd aangeklaagd voor hoogverraad, maar hij werd vrijgesproken wegens ontoerekeningsvatbaarheid. Het eerste kind van het koninklijke koppel, een dochter, werd geboren op 21 november 1840. Ze werd geboren als kroonprinses Victoria Adelaide Mary Louise, later de Princess Royal.

Amper een jaar later werd de eerste zoon geboren, op 9 november 1841. Hij werd geboren als Prins Albert Eduard, de latere koning Eduard VII. Zijn zusje Victoria verloor hiermee de titel kroonprinses, deze ging over als kroonprins op Albert Eduard. De moordaanslag die Edward Oxford op Victoria pleegde was niet de enige. Meer moordaanslagen volgden in de periode mei/juli 1842. De eerste was op 29 mei in het St. James's Park te Londen. John Francis schoot op de koningin terwijl zij in een rijtuig reed. Maar John Francis werd onmiddellijk aangehouden door politieagent William Trounce. Francis werd veroordeeld voor hoogverraad. Zijn straf was levenslange deportatie naar Australië. Op 3 juliwerd er opnieuw een moordaanslag gepleegd op de koningin door de jonge John William Bean. Hij heeft geprobeerd via een schot de koningin te doden. Ook al was zijn geweer alleen geladen met papier en tabak, toch werd zijn daad veroordeeld, en hij kreeg de doodstraf. Prins Albert echter was het niet eens met deze straf en oordeelde dat de straf misschien te zwaar was. Daarom maakte hij de Treason Act 1842 die werd goedgekeurd door het parlement. Onder de nieuwe wet werd een aanval met een gevaarlijk wapen in de aanwezigheid van de monarch met het oogmerk om de monarch te alarmeren, bestraft met zeven jaar gevangenisstraf en geseling. Bean werd veroordeeld tot 18 maanden gevangenisstraf, maar noch hij, noch enig persoon die de wet in de toekomst zou overtreden, werd nog gegeseld.

Tijdens de zomer van deze twee moordaanslagen maakte de koningin haar eerste treinreis. Deze reis ging van Station Slough naar Bishop's Bridge te Paddington in Londen op 13 juni1842. Ze maakte deze reis in een speciaal gemaakte wagon van de Great Western Railway. Tijdens deze reis waren ook haar man aanwezig en de beroemde ingenieur Isambard Kingdom Brunel. Zowel de koningin als de prins-gemaal klaagden later over de snelheid van de trein, hij ging volgens hen te snel. Ze vreesden allebei dat de trein zou ontsporen.

Nieuwe regeringen en aanslagen[bewerken]

Eerste minister Peel zag het ministerie snel geconfronteerd worden met een crisis vanwege de afschaffing van de Graanwetten (Engels: Corn Laws). Vele leden van de Tory-partij (in die tijd ook al veel gezien als de Conservatieven) waren tegen de besluiten van Peel, maar sommige Tory-leden (ook wel de “Peelites” genoemd) en vele leden van de Whig-partij steunden Robert Peel. Uiteindelijk diende Peel zijn ontslag in bij koningin Victoria in 1846 en hij werd opgevolgd door John Russell. De regering van Russell, een Whig-regering, was niet volgens de wensen van de koningin. Er waren namelijk leden binnen de regering die bijzonder onbeschoft overkwamen op koningin Victoria, bijvoorbeeld de minister van Buitenlandse Zaken, Henry John Temple (Lord Palmerston), die vaak beslissingen nam zonder raadpleging van het kabinet, de eerste minister of de koningin.

In 1849, diende Victoria een klacht in bij John Russell. Ze vertelde dat Palmerston officiële berichten had verzonden naar buitenlandse leiders zonder dat Victoria daar iets van af wist. Ze herhaalde haar protest in 1850 maar het hielp niet. Het was pas in 1851 dat Palmerston werd verwijderd uit de regering. Hij had namelijk namens de Britse regering de goedkeuring van de staatsgreep in Frankrijk verklaard, de staatsgreep van Lodewijk Napoleon Bonaparte, die keizer werd van het Tweede Franse Keizerrijkals Napoleon III. Palmerston had dit echter zonder voorafgaande raadpleging van de eerste minister gedaan.

Ook de periode-Russell als eerste minister (1846-1852 en opnieuw van 1865-1866), waren verontrustende jaren voor koningin Victoria. In 1849 probeerde een werkloze en ontevreden Ier, William Hamilton genaamd, de koningin te alarmeren door een met poeder gevuld pistool af te vuren terwijl zij een rijtoer maakte door Londen en net langs Constitution Hill kwam. William Hamilton werd veroordeeld volgens de wet van prins Albert uit 1842. William Hamilton bekende en kreeg de maximum straf van zeven jaar maar hij werd uiteindelijk toch naar Australië gedeporteerd. In 1850 werd de koningin aangevallen door de gestoorde ex-legerofficier, Robert Pate. Terwijl Victoria aan het rijden was in een wagen, sloeg Pate haar met zijn wandelstok waardoor haar bonnet brak. Victoria hield er kneuzingen aan over. Pate werd berecht, maar hij probeerde er voor te zorgen dat hij werd veroordeeld wegens zijn waanzin. Hier bereikte hij echter niets mee en hij kreeg dezelfde straf als William Hamilton.

Keizer Napoleon III van Frankrijk bracht in april 1855 een bezoek aan Londen, en ontmoette daar ook de koningin en prins Albert. Van 17 tot en met 28 augustus van datzelfde jaar bezochten Victoria en Albert Frankrijk, op uitnodiging van de Franse keizer. Ze werden in Duinkerke ontvangen door Napoleon en het koppel reisde samen af naar Parijs, waar de ontmoeting met keizerin Eugénie volgde. In Parijs bezochten zij de Exposition Universelle van 1855. De Exposition Universelle was de opvolger van de Great Exhibition van 1851, onder andere georganiseerd door prins Albert. Ook bezochten ze het praalgraf van keizer Napoleon I in Hôtel des Invalides, en ze waren eregasten tijdens een bal in het Kasteel van Versailles.

Latere regering[bewerken]

De Britse monarchie was bij haar aantreden verre van populair. Vooral de losbandige levensstijl van haar oom George IV had voor veel weerzin gezorgd. Die weerzin had - in politieke zin - onder meer geleid tot de vestiging van een constitutionele monarchie. Zij streefde naar een verbetering van de reputatie door een onkreukbaar leven te leiden. Haar strenge levenswijze diende als voorbeeld voor het volk en de term ‘Victoriaans’ ging later een eigen leven leiden als betiteling voor een ingetogen levenshouding en uitermate preutse opvattingen. Het Victoriaanse tijdperk werd echter ook gekenmerkt door grote politieke ontwikkelingen, economische groei en uitbreiding van het imperium.

Victoria was nog maar 18 jaar oud toen zij de troon besteeg. De onervaren koningin liet zich grotendeels leiden door minister-president William Lamb (Lord Melbourne), met wie zij een goede relatie opbouwde. Na haar huwelijk kreeg haar man meer invloed. Haar politieke voorkeur ging - zeker in het begin - uit naar de Liberalen. In haar hofhouding nam ze aanvankelijk uitsluitend liberalen op. Er kwam pas verandering in toen Lord Melbourne de verkiezingen verloor en de regering moest overlaten aan de conservatieve Robert Peel. Aanvankelijk konden ze slecht met elkaar overweg - ook omdat Peel van vrij eenvoudige komaf was - maar later leerde Victoria hem - en zijn gedachtegoed - steeds meer waarderen.

Zij streefde naar een belangrijke rol van het land op wereldschaal. De Anglicaanse Kerk was in haar ogen de onbetwiste staatskerk, waarmee zij de rooms-katholieke Ieren tegen de haren in streek. Door haar sterke wil en duidelijke opvattingen overschreed zij soms de grenzen van haar mogelijkheden. Zo liet zij soms al te duidelijk blijken naar welke minister-president haar voorkeur uitging (William Lamb, burggraaf van Melbourne en met name Benjamin Disraeli) en naar welke niet (de liberalenPalmerston en Gladstone).

Dood van haar man, prins-gemaal Albert[bewerken]

Haar man, Albert, stierf plotseling op 14 december 1861 te Windsor Castle aan buiktyfus, 42 jaar oud. Zijn dood was waarschijnlijk het gevolg van de primitieve sanitaire omstandigheden te Windsor Castle. Zijn dood deelde een verwoestende slag uit aan Victoria, die nog steeds zeer aangeslagen was door de dood van haar moeder eerder dat jaar. Ze nam een lange periode van rouw in acht, en ze droeg zwarte kleding voor de rest van haar leven. Ze vermeed openbare optredens en ze was nog zelden te zien in Londen. Door haar afzondering kreeg ze de bijnaam 'de weduwe van Windsor’. Ze verweet haar zoon Eduard, de prins van Wales, zijn vaders dood, omdat het nieuws van het slechte gedrag van de prins van Wales was aangekomen bij zijn vader in november 1861. Daardoor ging prins Albert naar Cambridge om een bezoek te brengen aan zijn zoon.

Het door Victoria zelf opgelegde isolement naar de bevolking toe, verminderde sterk de populariteit van de monarchie en moedigde zelfs de groei aan van de republikeinse beweging. Hoewel ze wel haar officiële taken uitvoerde, koos Victoria ervoor teruggetrokken te blijven in haar Koninklijke residenties, Balmoral Castle inSchotland, Osborne House op het Isle of Wight en Windsor Castle.

Alhoewel Victoria zich na de dood van haar man grotendeels, en tot toenemende ergernis van haar eerste ministers, terugtrok uit het publieke leven, bleef zij binnen haar Huis onbetwist degene die de leiding had. Zij bemoeide zich intensief met de partnerkeuze van haar kinderen en zelfs kleinkinderen. Veel potentiële kandidaten werden gewogen en te licht gevonden. Haar kleinkinderen Victoria Melita van Saksen-Coburg en Gotha en Ernst Lodewijk van Hessen en aan de Rijnzagen zich door de oude vorstin gedwongen met elkaar een - ongelukkig - huwelijk aan te gaan. De overlevering wil dat zij haar vrouwelijke nakomelingen op de eerste huwelijksnacht placht voor te bereiden met de woorden "close your eyes, and think of England".[1]

Naarmate de tijd voorbij ging, begon koningin Victoria zich steeds meer te hechten aan een knecht uit Schotland, John Brown. Geruchten over een romantische verbintenis en zelfs een geheim huwelijk hebben in het verleden vaak stof doen opwaaien. Hoewel er aan beide mogelijkheden sterk getwijfeld wordt, werden er echter op haar verzoek bij haar stoffelijk overschot in de kist twee sets van herinneringen geplaatst. Aan haar rechterkant werd een van Alberts kledingstukken gelegd, terwijl aan haar linkerhand een stuk van het haar van Brown, samen met een foto van hem werd gelegd.

Keizerrijk Indië en jubilea[bewerken]

Benjamin Disraeli drong er bij haar op aan de titel 'keizerin van Indië' aan te nemen. Zij aanvaardde dit eerbetoon dankbaar als beloning voor haar streven naar de enorme gebiedsuitbreiding en vergroting van de Britse macht in de wereld. Op 1 januari 1877 werd zij in Delhi tot keizerin uitgeroepen, hoewel zij zelf Brits-Indië nooit bezocht.

In 1887 vierde het Britse Rijk het Gouden Jubileum van Victoria. De koningin vierde de vijftigste verjaardag van haar troonsbestijging op 20 juni 1887 met een banket waarvoor 50 Europese staatshoofden en vorsten waren uitgenodigd. Hoewel Victoria zich er niet bewust van was, was er door Ierse anarchisten een aanslag voorbereid. Deze Ierse anarchisten wilden de Westminster Abbey in Londen vernietigen terwijl Victoria een dienst bijwoonde ter ere van Thanksgiving Day. Toen deze moordaanslag aan het licht kwam, werd deze bekend als het Jubileum Plot. De volgende dag heeft Victoria deelgenomen aan een optocht die, in de woorden van Mark Twain, "zich uitstrekte tot de gezichtseinder in beide richtingen". Tegen die tijd was Victoria opnieuw een zeer populaire vorstin.

Op 22 september 1896 was koningin Victoria 60 jaar koningin van het Britse Rijk. Ze ging toen koning George III voorbij als de langst regerende monarch in de Engelse, Schotse, Ierse en Britse geschiedenis. De koningin verzocht alle bijzondere openbare vieringen van het evenement uit te stellen tot 1897. Op die manier konden die vieringen samenvallen met het diamanten jubileum dat Victoria vierde op 20 juni. De minister van koloniën, Joseph Chamberlain, stelde voor dat de viering van het Diamanten Jubileum in het gehele Britse Rijk werd gevierd.

Overlijden[bewerken]

Op 22 januari 1901, om half zeven 's avonds, stierf koningin Victoria op 81-jarige leeftijd (op dat moment de hoogste leeftijd die een regerend Brits monarch ooit haalde). Op het moment van haar sterven waren haar oudste zoon, vanaf dat moment koning Eduard VII, en haar oudste kleinzoon, keizer Wilhelm II van Duitsland, bij haar. Op haar verzoek hielpen haar nog levende zonen, Eduard en Arthur, en Wilhelm haar in de kist te leggen. Ze heeft twee dagen opgebaard gelegen en werd begraven in het Frogmore Mausoleum bij Windsor Castle bij haar echtgenoot. Omdat Victoria niet van zwarte begrafenissen hield, was iedereen gekleed in het wit. En ook heel Londen was gekleurd in wit en paars.

Als eerbetoon aan Victoria werden alle vlaggen in de Verenigde Staten op bevel van president William McKinley halfstok gehangen. De Amerikaanse president McKinley stierf later dat jaar op 14 september. Toen McKinley was overleden, werden in het Verenigd Koninkrijk, op bevel van Eduard VII, als eer aan McKinley, ook alle vlaggen halfstok gehangen. Victoria had 63 jaar, zeven maanden en twee dagen geregeerd.